Bu hafta sizlere tam dişsiz hastalarda ve hareketli protez kullanan hastalarda veya bu türde bir protez kullanmaya aday olan hastalarda tedavi yapılmadan önce dikkat edilen unsurlardan ve teşhis ve tedavi planlaması aşamalarından bahsedeceğim.

Öncelikle doğru teşhis ve tedavi planlaması için verilerin doğru toplanmasıyla gerekir. Bu sebeptendir ki hastaların beklentileri, istekleri ve hekimin klinik gözlemleri bu aşamada önemli rol oynar.

Hastanın hikayesi alınırken sosyal, medikal, mental ve dental olarak her açıdan değerlendirilmelidir. Klinik gözlemde ise hastanın var olan mevcut protezleri, istekleri, protezi destekleyecek olan sert ve yumuşak dokuların uyumları, kasların pozisyonları ve çevre dokularla olan ilişkileri değerlendirilir. Bunlarla birlikte bazı fizik kuralları çerçevesinde protezin planlaması yapılmaktadır.

Bu aşamalarda sadece klinik değerlendirme değil aynı zamanda radyograflarla ve hasta koltukta otururken alınan ve değerlendirilen bazı ölçümlerle de protez planlaması desteklenir.

Palpasyon dediğimiz muayene yöntemiyle hastanın dokuları değerlendirilir ve kaslarla ilgili değerlendirmeler yapılabilir. Bu sırada hekim tarafından hastanın dudakları, yanakları, protezi destekleyen ağız içindeki alanlar, dil ve hastanın ağız tabanı muayene edilerek değerlendirilir. Bu sırada hastanın söyleyeceği ağrı şikayetleri de tarafımızca değerlendirilir.

Ölçümler yapılırken burada önemli olan hastanın dişlerini kapattığı durumdaki konumunun rahatlığı ve doğruluğudur. Bu değerlendirmelerde hastaların eski protezleri ve fotoğrafları ya da diş çekilecekse eğer dişler çekilmeden önceki konumlar bizim için önemlidir.

Hastaların alt ve üst dişlerinin hatta çenelerinin birbiriyle olan konumları da protez planlamasında bizler için önemli belirteçlerdir. Örneğin sınıf bir kapanış dediğimiz hastalar nispeten proteze uyum sağlaması daha kolay olan hasta grubudur. Sınıf iki gruptaki hastaların üst çenesi daha önde diğer bir deyişle alt çenesi geride konumlanmıştır. Bu hastaların kasları diğer hastalara göre daha kuvvetlidir. Bu sebeptendir ki bu grup hastalar diş sıkma, diş gıcırdatmaya meyilli hastalardır. Bu hastalarda protez kullanımı ağrılı olabilir. Bir diğer hasta grubu da alt çenenin önde konumlandığı hastalardır. Bu hastaların ise kasları güçsüzdür. Bu nedenle bu hastalarda protezin idaresi zordur. Besinler yeteri kadar iyi kesilemez.

Bir diğer değerlendirme çenelerin birbirlerine göre oransal büyüklükleridir. İkisinin de normal olduğu büyüklükte birbirleriyle normal ilişkidedirler. Ama alt çene daha az gelişmiş olursa zaten protezin tutunacağı az alan olan bu çene de protezin tutuculuğu azalır ve yapımı da özen gerektirir. Alt çenenin daha gelişmiş olduğu durumlarda bazen cerrahi müdahalelerle düzeltmeler gerekebilir.

Bunlar dışında sert damak şekli üst protez tutuculuğunda önemli bir belirteçtir ve iyi değerlendirilmelidir. Dişler çekilmeden önce dişlerin yerleştiği alveol kret dediğimiz kemik desteklerinin boyutları da protezlerin tutuculuğunda önemli etkendir. Yetersiz kret desteği protez tutuculuğunu çok çok azaltmaktadır ve protezin kullanımı zorlaşır. Bu gibi durumlarda hastalara cerrahi müdahaleler gerekebilmektedir. Kretlerin sadece yükseklikleri değil aynı zamanda kesitleri de tutuculukta önemlidir.

Bunlarla birlikte yumuşak damak, çeneler arası mesafe, çenelerde çeşitli etkenlerle oluşabilecek girinti ve çıkıntılar, yumuşak dokular, mukoza, dil, dilin pozisyonu değerlendirilmesi gereken ve tutuculu ve protezin yapımını etkileyen diğer durumlardır.

Protez başarısında tükürüğün akışı ve viskozitesi de önemli faktörlerdir. Orta viskozitede salınan tükürük mukozayı ıslatarak retansiyona ve tutuculuğa olumlu katkıda bulunur.

Saydığım bu etkenler protez yapılırken değerlendirilmesi gereken ve tutuculuğu etkileyen faktörlerdir ve hekim tarafından değerlendirilerek uygun protez yapılır.

Sağlıklı gülüşler?

Sorularınız için; www.disizmir.net

                            [email protected]

Diş Hekimi Mehmet ERGÜNEŞ