1938 YILINDA MENEMEN (TEMMUZ - ARALIK)

ÖZETLE : 1938 yılının 2. döneminde Menemen´de büyük törenler yapılmıştır. Şüphesiz ki 10 Kasım 1938 tarihinde Atatürk´ün ölümü nedeniyle yapılan anma töreni en büyüğü ve en duygusal olanıdır. Bugünkü yazımda bu acı töreni anlatırken, bir başka törene Kubilay´ı anma törenine ve 29 Ekim Cumhuriyet Bayramı törenine de yer vereceğim.

Bu haftaki yazımda konu başlıklarımız ve 1938 yılında

Menemen´de yaşananlar:

 FAZLA ÖDEMEYE GAZETE İLANI (21 HAZİRAN 1938) : Yeni Asır gazetesinde ilginç bir ilan yayınlanır. Bu ilana göre Menemenli tüccar Veli Cenksever bir süre önce İzmir Sahil Park Gazinosuna gitmiş ve burada yemek yiyip eğlenmiştir. Çıkarılan faturayı da ödedikten sonra buradan ayrılmıştır. Ancak Veli Cenksever´in ödediği ücret belediye tarafından fazla bulunmuş ve gazeteye ilan verilerek fazla tutarın geri ödeneceği belirtilmiştir. İlan ?Parayı aldırmanız rica olunur? sözleriyle bitmektedir.

MENEMEN HEYETİ´NİN İZMİR ZİYARETİ (28 HAZİRAN 1938) : Bugün öğleden sonra Menemen İlçebayı (kaymakam) Mehmet Emin Ergüven, Halk Partisi Başkanı Avukat Kemal Oskay ve Belediye Reisi İdris Tınaz´ın iştirakiyle bir heyet İzmir´e gidecek ve Atatürk Heykeline çiçek koyacaktır.  Bunu müteakip Menemenli gençler de Halkevinde ?Kozanoğlu? piyesini temsil edeceklerdir. Menemen´deki gençlik çalışmaları son zamanlarda hareketli bir şekil almış ve Menemen Halkevi programlı bir şekilde çalışmaya başlamıştır. Kendilerinin bu güzel çalışmaları iyi tesir yapmıştır.

MENEMEN´DE ORMAN YANGINI (2 TEMMUZ 1938) : Menemen´in Aliağa nahiyesinin Samurlu köyü hududunda, paşa çiftliği mevkiinde ekin biçmekte olan göçmen Hüseyin´in tarlada yemek pişirmek için yaktığı ateşten yangın çıkmış, 15 dönüm çalılık ve fundalık yanmıştır. Hüseyin, yangına sebebiyet vermek suçu ile adliyeye verilmiştir.

GÖÇMENLERE 14 EV YAPILACAK (12 TEMMUZ 1938)  : Yazıya göre Menemen´in Merkezi´nde toplam 14 ev inşa edilerek göçmenlere verilecektir. Bu nedenle İskan Müdürlüğü ihale açmış her bir evin muhammen keşif bedelini 542 lira 26 kuruş olarak belirlemiştir. İhale bu fiyat üzerinden eksiltme usulü ile yapılacaktır. İnşa edilecek evler, daha sonra göçmenlere uzun vadeli taksitlerle satılacaktır.

GEDİZ´DE ACI ÖLÜM (17 TEMMUZ 1938) : Menemen´in Musabey köyünde oturan ve Foça´nın Maltepe mevkiinde harman döven Salih oğlu Ali Karakaş müessif (üzücü) bir kaza sonucu Gediz´de boğulmuştur. Ali Karakaş, 31 yaşında bir gençti. Kendisi atına binerek amele aramak maksadıyla Gerenköy´e gidiyordu. Bu zat kestirmeden gitmiş olmak için atıyla Gediz nehrine gitmiş, fakat sulardan ürken at sahibini suların içine yuvarlamıştır. Ali Karakaş yüzme bilmediği için serin suların içinde boğulmuştur. At yüzerek sahile çıkmış ve ölen Ali Karakaş´ın kardeşi tarafından görülerek yakalanmıştır. Hadisede kast olmadığından cesedin defnine izin verilmiştir.

MENEMEN BELEDİYE GAZİNOSU TÖRENLE AÇILDI (3 AĞUSTOS 1938) : Menemen´de belediye tarafından yaptırılan yeni gazinonun açılışı İzmir Valisi Fazlı Güleç tarafından yapıldı. Törene Menemen Kaymakamı Mehmet Emin Ergüven, Halk Partisi Başkanı Avukat Kemal Oskay ve Belediye Reisi İdris Tınaz´ın yanısıra Menemen halkından da çok sayıda kişi katıldı. Menemenliler bu eserle güzel bir eğlence yerine kavuşmuşlardır. Menemen Belediyesi´nin bu sahadaki çalışmaları takdire şayandır. (Fotoğraf : Açılış sonrasını göstermektedir. Halk Partisi Başkanı Avukat Kemal Oskay, Belediye Reisi İdris Tınaz, İzmir Valisi Fazlı Güleç, Menemen Kaymakamı Mehmet Emin Ergüven ve diğer memurlar ile vatandaşlar görül-mektedir.

MENEMEN ZİRAAT MEMURU (6 AĞUSTOS 1938) : Menemen Ziraat Memuru Fuat Falay vekalet emrine alınmıştır. Bu vazifeyi vekaleten Menemen Zeytin Bakım memuru Hamdi Bey görecektir.

MENEMEN BELEDİYE İŞLERİ (27 AĞUSTOS 1938) : Menemen Belediye Reis Vekili İlyas bey, dün İzmir´e gelerek Vali Fazlı Güleç´i makamında ziyaret etmiş ve Menemen Belediyesi´nin yürüttüğü işler hakkında kendisine bilgi vermiştir.

BELEDİYE SEÇİM SONUÇLARI (1 EKİM 1938) : 1938 yılı Belediye Başkanlığı seçimlerini Menemen Cumhuriyet Halk Partisi Adayı İdris Tınaz kazandı. Seçimlerde 1149´u kadın, 2144´ü erkek olmak üzere toplam 3293 seçmen oy kullandı.

FUNDALIKLARDA YANGIN (8 EKİM 1938) : Menemen´in Çaltıdere köyü civarında Veli adında bir köylü, tarlası kenarında ateş yaktığı sırada kıvılcımlardan etrafa sirayet (yayılan) eden ateşten 150 dönümlük saha içindeki fundalıkların yanmasına yol açmıştır. Suçlu adliyeye verilmiştir.

CUMHURİYET BAYRAMI TÖRENLERİ (29 EKİM 1938) : Cumhuriyetimizin kuruluşunun 15. yılı münasebetiyle tüm yurtta olduğu gibi Menemen´de de birçok etkinlik düzenlenir. Ancak bu etkinlikler Ulu Önder Kemal Atatürk´ün rahatsızlığının artmasından duyulan üzüntü nedeniyle buruk geçer. Gazetelerde Atatürk´ün sağlığına ilişkin yer alan haberler Menemenlilerde de derin teessürler bırakmıştır. Bu nedenle de kuruluş törenlerinde fazlaca coşku yaşanmaz. Sadece öğrenciler şiir okur, Atatürk, silah arkadaşları ve Kurtuluş Savaşımız ile ilgili konuşmalar yapılır.

GAZİ MUSTAFA KEMAL ATATÜRK´ÜN ÖLÜMÜ VE MENEMEN´DE YAŞANANLAR  (10 KASIM 1938) : Türkiye Cumhuriyeti´nin kurucusu Ulu Önder Atatürk, yakalandığı hastalıktan kurtulamayarak 10 Kasım 1938 günü saat 09.15´te İstanbul Dolmabahçe Sarayı´nda hayata gözlerini yumdu. Ata´nın ölümü tüm yurtta ve dünyada olduğu gibi Menemen´de de büyük üzüntü yaratır. Gözyaşı sel olur. Menemenliler ellerinde bayraklarla Cumhuriyet Meydanı´na Atatürk Büstünün önüne koşar. Gözyaşı sel olmuştur. Menemenliler Atatürk´ün öldüğüne bir türlü inanmak istemez. Ancak, bu acılı haberi vermek CHP Menemen Başkanı Avukat Kemal Oskay´a düşer. Oskay, Meydanda toplanan kalabalığa Atatürk´ün vefat ettiğini söyler. Menemenliler başlarını öne eğerek saygı duruşunda bulunurlar. Bu arada büstün hemen sağında bulunan Menemen Belediye binasının 2. katındaki Türk bayrağı da yarıya indirilir. Daha sonra kürsüye gelen Menemen Kaymakamı Mehmet Emin Ergüven ile Belediye Reisi İdris Tınaz başsağlığı dileklerini iletir.

Not : Atatürk´ün ölümüne ilişkin Menemen´de yaşananlar Bedri Onat (1950-1960 Menemen Belediye Reisi) tarafından 1984 yılında tarafıma bizzat anlatılmıştır. Onat´ın daha birçok eşsiz bilgisini o dönemde Menemen´de Hürriyet Gazetesi muhabirliği yaptığım sırada kasete kaydetmiş idim. Ancak bu kaset maalesef bugün kayıptır. Aklımda kalan bu bilgileri hatırlayabildiğim ölçüde sizlerle paylaşmak istedim.)

CENAZE TÖRENİ : Atatürk´ün naaşı 16 Kasım 1938 günü Dolmabahçe Sarayı tören salonunda katafalka konuldu. İstanbul halkı Büyük Önder´in önünden saygıyla geçti. Atatürk´ün cenaze namazı 19 Kasım 1938 günü Dolmabahçe Sarayı´nda kıldırıldı. Aynı gün çok büyük bir kalabalıkla cenaze Yavuz Zırhlısı ile İzmit´e oradan da aynı günün akşamı 20.30´da Ankara´ya uğurlandı.Ertesi gün (20 Kasım 1938)Ankara´da başta Cumhurbaşkanı İsmet İnönü olmak üzere devlet erkanı tarafından karşılanan cenaze TBMM önünde hazırlanan katafalka konuldu.Ankara halkı Atatürk´ün önünden saygı geçişlerini yaptı.21 Kasım 1938 günü yabancı devletlerden gelenlerin de katıldığı çok büyük bir cenaze töreni ile Atatürk´ün cenazesi Ankara Etnografya Müzesi´ndeki geçici kabrine konuldu. (Aynı günün akşamı Cumhurbaşkanı İsmet İnönü, Atatürk üzerine bir radyo konuşması yaptı.)

ANITKABİR´E NAKLİ : Atatürk´ün ebedi istirahatgahı Anıtkabir´in yapımına 1944 yılında başlandı. İnşaat aşaması oldukça uzun sürdü ve 1953 yılında tamamlanabildi. Ölümünden 15 yıl sonra 10 Kasım 1953´te Atatürk´ün cenazesi Ankara Etnografya Müzesi´nden alınarak törenle Anıtkabir´e getirildi ve toprağa verildi.

1938  KUBİLAY´I ANMA TÖRENLERİ (22 MART 1938) : İnkılap şehidi Kubilay, anıtı başında düzenlenen törenle anıldı. Daha sabahtan itibaren Menemen yolunda rastlanan kalabalık, saatler geçtikçe kesifleşerek (artmak) öğle vakti bu yol üzerinde yüzlerce nakil vasıtasının toplanmasına sebebiyet verdi. Menemen köylüleri, öğleden evvel Menemen´e varmış ve istasyon yolunu tutmuşlardı. Köylülerin, ha-riçten gelecek Menemen misafirlerine karşı gösterdikleri bu alaka, cidden güzeldi ve göz okşayıcı idi. İzmir´den temin edilen katarların ilk ikisi, binlerce insanı vaktinde Menemen´e getirmişse de, sonradan hareket edenler muayyen saatte Menemen´e varamamışlardır. Trenler o kadar kalabalıktı ki, mevki farkı kalmamıştı. Birinci mevkide, iki kişilik yerde dört kişi oturanlar, sahanlıkları dolduranlar trende intizam namına birşeyin kurulmasına mani olmuşlardır.

TÖREN BAŞLIYOR : Törene muayyen saatte, bandonun çaldığı İstiklal Marşı ile başlanmış, bunu İzmir Parti Başkanı adına Avukat Ekrem Bey´in bir hitabesi takip etmiştir. Hatip, hazirunu İzmir parti il yönetim kurulu adına selamladıktan sonra, günün heyecanını belirten sözler söylemiş ve ?Şu gördüğünüz abide birkaç ölünün başına dikilmiş bir mezar taşı değil, yurt sevgisinin, inkılap duyuş ve inanışının kalplerde tutuşan tek ateşidir. Yaşasın Türk milleti, yaşasın şefimiz Atatürk? demiştir. Hitabe, müteaddit (birçok) yerlerinde kesilerek gençlik grubunun alkışlarıyla, heyecanlı gösterileriyle karşılanmıştır.

MENEMENLİLERİN HİTABESİ : Bir tesadüfün sevkiyle, sekiz yıl önce, tesadüfen Menemen´in göbeğinde, birkaç soysuz serserinin eseri olarak baş kaldıran irtica yılanı, şüphe edilemez ki inkılapçı ve koyu Cumhuriyetçi Menemenlileri daima düşündüren bir hadisedir. Bu itibarladır ki Menemenliler, milli davalar önünde daima yüksek sesle konuşmuşlar, daima ön safı tutarak bu fena tesadüfü yenmişlerdir.

Sıra Menemenlilere gelmişti. Menemen adına Avukat Kemal Oskay, kısa bir hitabe ile günün manasını anlatmış, büyük şefin yüksek iradeleriyle, Türk yurdunun bugün eriştiği mertebeyi belirtmiş, Menemenlilerin inkılap davasında daima güvenilecek bir kuvvet olacağını anlatmıştır.