Bu hafta sizlere kısaca dişsizlik ve etkilerinden bahsetmek istiyorum.

Dişler üzerine uygulanan kuvvetin, dişi destekleyen kemiğe iletilmesi periodontal ligament aracılığıyla sağlanır. İki temel görevi dişi desteklemek ve pozisyonunu korumaktır. Dişlere gelen kuvvetler maksimum değere çiğneme ve yutkunma sırasında ulaşırlar. Bu durumda oluşan kuvvetler vertikaldir(dik). Çiğneme sırasındaki vuruşlar kısa sürelidir ve birçok insan için bu çiğneme gün içinde çok kısa periyotlarla sınırlandırılmıştır. Ama yutma işlemi günde birçok kez (yaklaşık 500 kez) gerçekleşmektedir ve bu çarpmalar çiğneme sırasında oluşanlardan çok daha uzun sürelidir.

 Bu zamanlar dışında da dişlere sürekli kuvvet iletilmektedir. Dil ve yanak kasları etkisiyle oluşan bu kuvvetler ise horizontaldir(yatay).

Tam protezlerden gelen kuvvetin karşılanacağı mukozal alan doğal dişli bireylerle kıyaslandığında son derece azdır. Yapılan çalışmalarda üste çene protezinde (maksilladaki) yer alan mukozal alan alt çene protezindekinden(mandibuladaki) iki kat fazladır. Oysa doğal dişli alanla kıyaslandığında bu alanlar yine de çok küçüktür. Tam protez kullanan bireylerde çiğneme kuvveti doğal dentisyonlu bireyinkinden 5-6 kat daha azdır. Ayrıca doğal dişli bireylerle kıyaslandığında aynı ölçüde öğütme yapabilmek için tam protez kullanan bireyler 7-8 kat daha fazla çiğneme vuruşu yapmalıdırlar.

Şimdi de dişli ve dişsiz hastalar arasındaki belirgin farklardan bahsedeceğim;

Tam protezlerde mukoza desteği bulunurken, doğal dişli bireylerde periodontal membran dediğimiz yapı bu işlevi görür. Çiğneme sırasında tam protezlerde protez hareketleri görülür. ayrıca algılayıcı motor sistemde farklı fiziksel uyarılar mevcuttur.

Diş eksiklikleri başladıkça yüz yüksekliğinde de değişiklikler meydana gelmektedir. İskeletsel büyümenin 20-25 yaşlarında tamamlandığı kabul edilmektedir. Ayrıca ileriki yaşlarda da kemikteki remodeling denen yeniden yapılanmanın devam ettiği ve yüz yapısındaki boyutsal değişikliklerin görülebildiği gösterilmiştir.

Dişlerin atrizyonu ve abrazyonu yani aşınmaları sonucunda diş yüksekliklerinde buna bağlı da yüz yüksekliğinde değişiklikler meydana gelmektedir. Bu kayıp hiç dişi olmayan tam protez kullanan bireylerde daha da fazla görülmektedir.

Yüzde meydana gelen bu değişikliklerden temporomandibular eklem eklem denen çene eklemi de etkilenmektedir. Bu etkilenme tüm yaşam boyunca yavaş olarak devam etmektedir.

Tam protez kullanan bireylerde protezin altındaki çene kemiklerindeki erimeye bağlı olarak kemiklerin boyu kısalmakta buna bağlı olarak da yüz yüksekliği de azalmakta hatta sık olarak görülen alt çenenin önde konumlanmış görüntüsü olan mandibuler prognatizm meydana gelmektedir.

Çenelerdeki bu kemik kayıplarında olan değişiklikler alt ve üst çenede de farklılıklar göstermektedir. Her iki çenede de ön bölgedeki kemik kaybı miktarı ölçüldüğünde alt çenedeki kayıp üst çenedeki kaybın yaklaşık 4 katı kadardır. Yani alt çenede daha fazla erime meydana gelmektedir ve zaten protezin tutucu alanı az olan alt çenede bu alan daha da azalmaktadır.

Tam dişsiz hastalarda dişli hastalara göre yüzde bazı değişiklikler meydana gelir. Bu değişiklikler;

-Dudaklar incelir

-Burun ve üst dudak arasındaki oluk derinleşir

-Dudak köşeleri sarkar ve buna bağlı olarak da horizontal labial açı olarak adlandırılan üst dudak açısı azalır.

-Bunlar dışında estetik görünümde değerlendirmeye alınan bazı açılarda da değişiklikler meydana gelir.

Biraz da yaşlanmanın dişsizlik üzerine olan etkilerinden bahsederek yazımı sonlandırmak istiyorum. Yaşlanmaya bağlı oluşan kemik erimesinden çene kemikleri de etkilenmektedir. Kadınlarda özellikle menopoz sonrası görülen osteoporoz çene kemiklerini de etkilemektedir. Yaşlı bireylerde motor koordinasyon ve kas kuvveti azalır. Buna bağlı çiğneme süresi de uzar. Yaşlılarda özellikle Alzheimer hastalığına bağlı tat ve koku duyarlılığı azalmaktadır?

Sağlıklı gülüşler?

Sorularınız için; www.disizmir.net

                             [email protected]

Diş Hekimi Mehmet ERGÜNEŞ