MUHTEŞEM AİGAİ ANTİK KENTİ´NDE?

Geçen Pazar günü, üyesi olduğum Olympos Dağcılık Kulübümüz ile birlikte Menemen´e 48 Km., Aliağa´ya 27 Km. uzaklıkta bulunan Aigai antik kentine bir yürüyüş yaptık. Bu tarihi merkeze Yeni Şakran´dan sağa dönerek Cezaevi yoluna giriş yaptıktan sonra 15 dakika içinde ulaşmak mümkün. Yol üstündeki Köseler Köyü´nün 2 Km. ilerisinde bulunuyor. Biz, rotamız gereği öncelikle dağlardan, nehir kenarlarından yaklaşık 12. Km. yürüdükten sonra bir hilal çizerek Aigai´ye vardık. Daha önce hiç bir bilgi sahibi olmadığım için sıradan bir antik kent bekliyordum karşımda. Ancak yanıldığımı kısa süre sonra anladım ve muhteşem bir şehir ile karşı karşıya olduğumu anladım.

        Aigai´de dönemin kamu binalarından 3 katlı Agora´ya, Meclis Binaları´ndan Tiyatro, Gymnasium, Hamam ve Mezarlıklara kadar her şey vardı. Rehberlik yapan bir arkadaşımızın anlattığı bilgilerden bu muhteşem kentin zamanında ne kadar modern bir kent olduğunun farkına vardık. Tüm cadde ve sokaklara özenle döşenen taşlara, yağmur sularını irili ufaklı yüzlerce sarnıca yönlendiren kanalizasyon sistemine hayran kaldık. Her kentin bir simgesi vardır. Aigai´nin de simgesi bölgede bolca bulunan Keçi. Zaten birçok araştırma yazısında da Aigai´nin anlamı ?Keçi? olarak yazılıyor. Yazımın gerisini bu kent ile ilgili yazılan araştırma yazılarına bırakıyorum.

AİGAİ ANTİK KENTİ HAKKINDAKİ BİLGİLER

Aigai, Manisa´nın merkez ilçesine bağlı Köseler Köyü´nün 2 km güneyindeki Gün Dağı´nın üzerinde, kısmen ayaktaki harabelerden oluşan bir antik kenttir. MÖ 1100 yıllarından sonra Yunanistan´dan gelip Kuzeybatı Anadolu kıyılarına yerleşen Aioller tarafından kurulan 12 kent arasında sayılmaktadır.

Günümüzde izmir Körfezi ile Çandarlı Körfezi arasında yer alan ve antik dönemde Aiolis olarak adlandırılan bölgeye yerleşen ve kentler kuran Aioller, İzmir Körfezi´nin güneyine yerleşen İonlar´ın aksine iç kısımlarda da (Aigai ve Temnos gibi) kentler kurarak ticaretten çok tarım ve hayvancılığa önem vermişlerdir. Aigai ile ilgili ilk bilgileri tarihçi Herodotos´tan almaktayız. Herodotos (MÖ 5. yüzyıl) Aigai Kenti´ni Aiollerin kurduğu 12 kent arasında sayar. Gerçekten de, özellikle Akropolisi çeviren teras duvarlarında kullanılan teknik, kentin daha M.Ö. 6. yüzyıldan itibaren güçlü surlarla çevrili olduğunu göstermektedir. Bununla birlikte, kentin gerçek kuruluş tarihi tam olarak bilinmemektedir. Ancak önümüzdeki yıllardaki kazılarda karşılaşılacak en erken tabakaların ve buluntuların Aigai´nin kuruluş tarihi hakkındaki bilgileri genişletmesi beklenmelidir.

Kentin adı Herodotos´ta Aigaiai, Plinius´da Aegaeae, kentin bastığı sikkelerde ise Aigai ve Aigaion olarak geçmektedir. Kentin adını anan diğer antik yazarlardan Strabon (XIII. 3,5), Pseudo Skylax (98) ve Plinius (Naturalis Historia, V.121), bu yerleşimin deniz kıyısında değil, iç kısımda ve dağlık bölgede olduğunu vurgulamaktadır.

Aigai´in diğer bir Aiol kenti olan Temnos ile birlikte M.Ö. 547 yılından sonra ortaya çıkan Pers egemenliğine karşı direndiği ve bağımsızlığını koruduğu anlaşılmaktadır. (Xenophon, Hellenika IV.8,5). Kyme ve Myrina gibi kıyı kentlerinin aksine, M.Ö. 5. yüzyılda Attik Delos Birliği´ne vergi vermeyen Aigai´in şansı M.Ö. 3. yüzyılın başlarında Pergamon Krallığı´nın kurulması ile açılmıştır. Bu krallığın temellerini atan Filetairos, büyük yardımlarda bulunarak Aigai kentini yeniden kurmuş olmalıdır. Zaten bu Hellenistik kent; plan, teraslamalar ve diğer birçok ayrıntı göz önüne alındığında Pergamon´u anımsatmaktadır. Ayrıca Filetairos´un kentin hemen yakınındaki Apollon Khresterios Tapınağı´nın yapımına yardım ettiği de bilinmektedir.

Anadolu´da Pergamon Krallığı´nın güçlü rakibi olan Seleukos Krallığı´nın Akhaios adlı bir generalin komutasında başlattığı saldırılar (MÖ 220-218) sonucunda Aigai ve Aiolis kıyıları Pergamon Kralı I. Attalos´in elinden çıkmış, daha sonra krala isyan eden Akhaios´un öldürülmesi ile Aigai ve çevresi yeniden Pergamon Krallığı´na katılmıştı. Aigai´de Roma yönetimi ile ilgili en erken bilgi MÖ 1. yüzyıla aittir. Sezar´ın güvenilir bir adamı olan Publius Servilius Isauricus, Asya Valisi olarak görev yaptığı sırada (MÖ 48-46) kente ve buradaki Apollon Khresterios Tapınağı´na önemli yardımlar yapmıştı. Nitekim kentte ele geçen bir heykel kaidesinin üzerindeki yazıttan bu valinin Aigai´da onurlandırıldığı anlaşılmaktadır.

M.S. 17 yılında bölgede meydana gelen şiddetli depremin yerle bir ettiği kentler arasında Aigai da vardır. Tacitus (Annales, 47) tarafından da sözü edilen bu depremin yaraları İmparator Tiberius´un cömert yardımlarıyla sarılmış ve depremden zarar gören kentler şükran ifadesi olarak İtalya´da imparatorun bir heykelini dikmişlerdi. Kentin adına son kez M.S. 5. yüzyıla ait Piskoposluk listelerinde ve Hierokles´in Gezi Rehberi´nde rastlanmaktadır. Tahminlere göre, Aigai, diğer bir dağ kenti olan Temnos gibi M.S. 7. yüzyıldaki Arap akınları nedeniyle terk edilmiştir.

Kentteki en son iskan ise sadece Demir Kapı ve ardındaki sınırlı bir alanda yer alan; 12. ve 13. yüzyıla tarihli küçük bir geç Bizans kale-iskanıdır. Bu dönemi ise kentte küçük bir kilise temsil etmektedir. Söz konusu Geç Bizans iskanı da 14. yüzyılın sonlarında Manisa ve çevresini ele geçiren Saruhanoğulları tarafından terke zorlanmıştır.

MÖ 3. yüzyılın başlarına kadar küçük bir kale-kent hüviyetinde olan Aigai Hellenistik Dönem´de gelişmiş ve bir Hellen kenti için vazgeçilmez olan kamu yapılarına kavuşmuştur. Kentin görülmeye değer yapılarından en önemlisi Hellenistik Dönem duvar işçiliğinin en güzel örneklerinin sergilendiği 3 katlı Agora ve Halk Meclisi Binası´dır (Bouleuterion).

Kent yaşamı boyunca yağmur suyuna ihtiyaç duymuş, tüm cadde ve sokaklar taş döşenmiş, taş döşemelerin alt kesimleri yağmur sularını irili ufaklı yüzlerce sarnıca yönlendiren kanalizasyon sistemi ile donatılmıştır. Kentin batıya ve güneye bakan yamaçlarında yüksek teras duvarlar ile düz alanlar oluşturulmuş ve buralarda Tiyatro, Gymnasium, Stadium ve Hamamlar gibi kamu yapıları inşa edilmişti.

GİRİŞ ÜCRETSİZ: Menemen´den sadece 45 dakika mesafede bulunan Aigai antik kentini ısrarla görmenizi tavsiye ediyorum. Ziyaret için giriş ücretsiz. Saat 17.00´a kadar açık. Giriş´te otoparkı ve tuvaleti mevcut. Yukardan manzara müthiş. Gidecekler için şimdiden iyi yolculuklar.