MENEMEN ? 1933 (2. BÖLÜM) - (YAZI - 51)

Bu haftaki konumuza geçen hafta kaldığımız 1933 yılından devam ediyoruz. 1933 yılında İzmirli bir gazetecinin Menemen´e gelerek 29 Ekim Cumhuriyet Bayramımızı bizzat izlemesi ve gördüklerini, duyduklarını gazetesinde yayınlaması Menemen için büyük bir şanstır. Bu yazı sayesinde Menemenlilerin bayram heyecanını, o günkü yöneticilerini ve önceden yapılan bayram hazırlıklarını öğrenme fırsatı buluyoruz. Bir diğer bölümde ise Menemen Ticaret Odası´nın çıkardığı ?Ölçü? dergisinde ticari firma istatistikleri yer alıyor. 84 yıl önce hangi meslekte kaç esnaf var, bunları öğreniyoruz.

Konu başlıklarımız ve 1933 yılında Menemen´de yaşananlar:

MENEMEN´DE 29 EKİM 1933 CUMHURİYET BAYRAMI TÖRENLERİ (İzmirli bir gazetecinin notlarından) :

?Menemen, 29 Ekim 1933 sabahı erkenden uyandı. Evlerinin acil işlerini hallettikten sonra akın akın hükümet meydanına döküldü. Burada 5 binden fazla Menemen halkı ve civar köylüleri hazır bulunuyordu. Çarşılar, adeta çiçek bahçelerine dönmüştü. Bayraklar, fenerler, renkli kağıtlarla yapılan süslemeler bugün Menemen´i tanınmayacak hale getirmişti.

Halk bayrama candan iştirak ettiğini bilfiil göstermiş, herkes evini badanalamış ve Menemen evleri adeta dallar ve ağaçlar ortasında görünmez bir hal almıştı. Saat 9.30´da Cumhuriyet Meydanı´nda toplanan 5 bin kişi evvela gençlerin bando mızıka ile çaldığı İstiklal Marşını dinlemiş, sonra hep bir ağızdan 10.Yıl Marşını söylemişlerdir. Köylü dayıların ağzından Cumhuriyet marşını dinlemek çok zevkli bir hadiseydi. Müteakiben Kaza Kaymakamı Nihat Bey ve Alay Kumandanı Hasip Bey, memurların, teşekküllerin, zabıtanın ellerini ayrı ayrı sıkarak bayramlarını tebrik etmişlerdir. Bunu müteakip askerler, mektepliler ve esnaf teşekkülleri geçit resmi yapmışlardır. Geçit resmi çok muazzam olmuştur.

Bundan sonra Alay, Kubilay mektebinin önüne gitmiş ve burada halk hatipleri tarafından hazırlanan kürsülerde birçok nutuklar söylenmiştir. Avukat İdris Bey ile gençlerden Nadir Bey´in nutukları çok alkışlanmıştır. Halk akşama kadar muhtelif eğlencelerle meşgul olmuştur. Bilhassa Kaymakam Bey başta olmak üzere, kazanın ileri gelenleri köylü ile elele-kolkola (Harmandalı) oynaması çok iyi bir intiba bırakmıştır. Gece de Şehit Kemal Bey Mektebi´nin geniş salonunda bir balo verilmiştir. Baloya 200 çift iştirak etmiş, piyangolar çekilmiş, İzmir´den getirilen 7 kişilik orkestra geç vakitlere kadar balonun neşesini arttırmıştır.?

1933 YILINDA MENEMEN´DE SANAYİ VE EKONOMİ:

Menemen 1930´lu yıllarda oldukça geniş portföyde esnaf ve zanaatkar sayısına sahiptir. Özellikle Rumların Menemen´i terk etmesi ve Cumhuriyetin kurulmasıyla başlayan süreçten sonraki yıllarda kazaya süregelen göçlerle birçok yeni esnaf ve zanaatkar yerleşmiştir. Bu konudaki en ayrıntılı bilgiyi ?Ölçü? vermektedir.

Yer alan bilgiler ışığında Menemen´deki esnaf ve zanaatkar sayısı mesleklere göre şöyledir:

     12 fabrika, 35 berber, 9 demirci, 2 tornacı, 10 marangoz, 10 duvarcı, 32 sıvacı, 10 terzi, 55 kunduracı, 6 sarraç, 12 semerci, 7 tenekeci, 4 saatçi, 4 sabancı, 3 otomobil tamircisi, 29 otomobil şoförü, 14 nalbant, 3 kireççi, 4 peynirci, 3 nalıncı, 2 şapkacı, 2 tuğla kiremit imalathanesi, 4 testi bardak imalathanesi ve 15 fırın. Bu rakamlara köyler de dahildir.

      İzmir Vilayeti 1933 yılı istatistiklerine göre ise, Merkez kazada buharlı üç adet un, zeytinyağı ve pamuk, motorlu bir adet un ve zeytinyağı ve bir adet meyan kökü balya fabrikası ve bir adet elektrik dağıtma santrali bulunmaktaydı. Toplamda 12 fabrika ile kazaya bağlı köylerde 25 adet su değirmeni ve iki adet yel değirmeni mevcuttur.

      Forbes Şirketi´nin bir şubesi de Menemen´de vardı. Bu şirket, Menemen´de meyan kökü toplama işi ile uğraşmıştır. Kazadaki fabrikalardan biri olan elektrik dağıtma işletmesi Menemen Belediyesi´ne aittir. Bunların dışındaki tüm fabrika ve değirmenler ise şahıslara aittir. Demir sanayiinde, demirciler, zirai aletler yapmakta ve ufak tefek tamiratla uğraşmaktaydılar. Kazada toplam 5 tarım aleti imalathanesi vardı.

     Yine ?Ölçü?nün bir diğer istatistiki bilgilerine göre, 1933 yılında Menemen Ticaret Odası kayıtlarında 1 fevkalade, 13 birinci sınıf, 19 ikinci sınıf, 45 üçüncü sınıf, 59 dördüncü sınıf, 105 beşinci sınıf olmak üzere toplam 242 esnaf ve tüccar ile 200 sanatkar ve tacir görülmektedir.

 1933 yılı içerisinde iki üzücü olay gazetelere yansımıştır.

Bunlardan birincisi Maliye Tahsildarı Macit Efendi, hazineye ait 933 lira parayı kasaya yatırmayarak, çalındığını söylemiş, soruşturma başlatılınca suçunu itiraf etmek zorunda kalmış, sonuçta kendisine yardımcı olan Mukaddes hanım ile birlikte tutuklanmıştır. (Hizmet, 18 Haziran 1933)

İkinci olay ise, yine Menemen Maliyesi´nde geçmektedir. Maliye´de görülen bir suiistimalden dolayı tahsil memuru, muhasebe katibi ve veznedar Vilayet İdare Heyeti´nce tutuklanır. (Yeni Asır, 5 Mayıs 1933)    

1933 YILINA AİT BAZI GÖRSEL FOTOĞRAFLAR

MENEMEN İDMAN YURDU (31 Mart 1933)(FOTO1): Menemen Türk Ocağı Futbol takımı ile ilgili olarak ilk bilgileri 22 Şubat 1924 tarihli Sada-yı Hak Gazetesi´nde görmekteyiz. Takımımız Manisa Türk Ocağı Futbol Takımı ile yaptığı maçı 3-1 kaybetmiştir. Daha sonraları adı değişen takımımız ?Menemen İdman Ocağı? olarak maçlar oynamıştır.

BAĞ EVİNDE BİR MOLA ANI: (FOTO2)

13 Ağustos 1933 tarihli bu fotoğraf Menemen´de bir bağ evinin hemen önünde çekilmiş.

Çoluk-çocuk tüm aile üzüm kesiyor. Bir mola anını yansıtan görüntüde sepet ve bandırma içindeki üzümler, çocuğun sahiplendiği kuzu, aile büyükleri tatlı bir tebessümle gülümsüyor.

1933 MEZUNİYET GÜNÜ (FOTO3): 1933 yılında eğitim veren üç ilkokuldan biri olan Tevfik Fikret İlkokulu´nun 3. sınıfına ait olan bu fotoğraf, sınıfın mezuniyet gününde çekilmiş. En arkada bulunan erkek öğretmen ile sol başta yer alan okul müdürü ve en sağda bulunan başka bir sınıfın bayan öğretmenin adını tespit edemedik, ancak o dönemdeki öğrencilerin giyim, kuşamları hakkında bilgi edinmek için bu fotoğraf oldukça yardımcı olacaktır. Öğrencilerin bellerindeki beyaz kuşaklar ve ayaklarındaki koyu renk iç çoraplar ilgi çekici.