1946 YILINDA MENEMEN (OCAK - MAYIS)

ÖZETLE : Menemen´de 1946 yılının ilk 5 ayında yaşanan en önemli olay kuşkusuz ki Demokrat Parti Menemen teşkilatının kurulması ve belediye başkanlığı seçimlerinin yapılmasıdır. Bir başka önemli olay da İzmirli Gazeteci Abdülkadir Karahan´ın bizzat Menemen´i gezerek hazırladığı güzel bir araştırmanın Yeni Asır Gazetesi´nde yayınlanmasıdır. Bu sayede 72 yıl önceki Menemen ile ilgili birçok konu hakkında bilgi sahibi oluyoruz.

Diğer konu başlıklarımız ve 1946 yılının ilk 5 ayında Menemen´de yaşananlar :

MENEMEN´DE TÜTÜN PİYASASI (1 Ocak 1946) : 1946 yılı Ege Bölgesi Tütün piyasası Menemen´de 7 Ocak 1946 pazartesi günü saat 08.00´de resmen açılacak.

Amerikalılarla diğer alıcıların satın alacakları tütün miktarları ve fiyatları hakkındaki tahminler Menemen için şöyle sıralanmaktadır:

Birinci kalite 220 kuruş, ikinci kalite 190 kuruş, üçüncü kalite 170 kuruş, dördüncü kalite 140 kuruş ve asgari vasati (ortalama) 180 kuruş. Menemen´in en önemli tütün üretim merkezlerinden biri olan Helvacıköy´de tüccar alımlara, daha önceden başlamış bulunmaktadır.

MENEMEN BELEDİYESİNİN İŞÇİ ALIMI İLANI (13 Ocak 1946) : Menemen Belediyesi tarafından Yeni Asır gazetesine verilen bir ilanda Tanzifat (Temizlik) Müdürlüğü kadrosu için 75 lira ücretli bir memur alınacağı duyurulmaktadır. Bu gibi işlerde daha önceden çalıştığını belgeleyenlerin tercih edileceği de bildirilen ilanda, taliplilerin 15 Ocak 1946 tarihine kadar belediyeye müracaat etmelerinin gerektiği vurgulanıyor.

MENEMEN´Lİ ÇOK ÇOCUKLU AİLELERE PARA YARDIMI (23 Ocak 1946) : Sağlık ve Sosyal Yardım Bakanlığı, 6 ve daha fazla çocuklu anneler için İzmir Sağlık Müdürlüğüne 5500 lira göndermiştir. Bu rakamın 120 lirası Menemenli 6 ve daha fazla çocuklu 4 anne arasında 30´ar lira olarak paylaştırılacaktır.

GÖÇMENLERE EV YAPIMI İÇİN PARA (12 Şubat 1946) : Sağlık Bakanlığı Menemen´e yerleştirilmiş bulunan 14 göçmen ailesine ev yapmaları için 150´şer lira verilmesi hususundaki parayı İzmir Vilayetine göndermiştir. Yardıma muhtaç görülen bu göçmen aileleri alacakları bu parayı sadece ev inşasında kullanacaktır.

YENİ HALKEVİ BİNASI AÇILDI (1946) : İlk olarak 20 Şubat 1938 tarihinde günümüzdeki Adliye Binası´nın bulunduğu yerde açılan Menemen Halkevi binası, 1946 yılının sonlarında daha büyük ve daha yeni bir binaya taşındı. Bu yeni binanın açılışı dolayısıyla büyük bir tören düzenlendi. Bu törene başta İzmir Valisi Refik Şefik Soyer olmak üzere, Askeri Yetkililer, Menemen Kaymakamı Mustafa Eşref Oykur, Belediye Başkanı Muhiddin Çiftçi, Ortaokul Müdürü Hasan Ataç, Menemenli vatandaşlar ve misafirler katıldı.

SÜLEYMANLI KÖYÜNDE İLGİNÇ BİR VAK´A (16 Şubat 1946)  : Gazetelere yansıyan ilginç haberin öyküsü şöyle : 7 Aralık 1945 günü Menemen´in Süleymanlı köyünden H.Ç. adında bir köylü, çiftçi mallarını koruma bekçiliğine tayin edilmesi için müracaat etmiş, bu müracaat henüz tekemmül (kesinlik) etmemişken, kendisini bekçi farz ederek faaliyete geçmiş, köy civarında başı boş gezen bir sürü hayvanı toparlayarak bir ahıra kapatmış ve muhtara haber vermiştir. Haklı haksız toparlanan hayvanlar arasında kendi hayvanları da bulunan İ.K. bu heveskar bekçiden hayvanını istemiş, fakat muhtardan kağıt almadığı için arzusu yerine getirilmemiş, kavga başlamıştır. İddiaya göre, ?Bana dayak atacak daha anasından doğmadı? diye bağıran H.Ç.´ye karşı İ.K. cevap vermemiş, fakat geçeceği yolun üzerinde bir pusu kurarak beklemiştir. Bekçi namzedi H.Ç. hadiseyi muhtara haber vermeğe giderken İ.K.´nın attığı çifte ile yaralanmıştır. 

Menemen karar hakimi, sanık hakkında 448´nci maddenin tatbikini isteyerek İ.K.´yı mahkemeye göndermiştir. Köy ihtiyar heyetinin de  dahil olduğu ve on beş şahidi bulunan bu dava önümüzdeki günlerde Ağır Ceza Mahkemesinde görülecektir. Sanık İ.K. İzmir hapishanesine gönderilmiştir.

?MENEMEN, GEDİZ´İN ŞİRİN KASABASI?

(21  Şubat 1946)

İzmirli Gazeteci Abdülkadir Karahan tarafından kaleme alınan 1946 yılı Menemen´ine ait bir yazıda kazadan ?Gediz´in şirin kasabası? olarak bahsediliyor. Abdülkadir Karahan´ın bizzat ziyaret ederek gördüğü Menemen ile ilgili ele aldığı konular oldukça ilginç. Yazı, ?Biraz ılık bir şubat günü? diye başlıyor ve şöyle devam ediyor:

    ?Bir arkadaşla birlikte Karşıyaka´dan hareket ettik. Tren, sürülü tarlalar, sebze bahçeleri, arasından geçerek ilerliyor. Şurada kadınlı erkekli bir kafile iş başındadır. Az ileriki sırtta bir pamuk tarlasını andıran koyun sürüsü göze çarpıyor. Biraz beride üstü başı yırtık çocuklar toprakla oynaşıyorlar. Kerpiç veya topraktan yapılmış bahçe kuleleri içinde sakin, fakat iktisadi güçlüklerle akşama kadar pençeleşen insanlar yaşıyor.

BİR SAAT SONRA MENEMEN´DEYİZ.

      Menemen´in pek gösterişli olmayan fakat şirin görünen bir manzarası var. Solda sarı renkli yeni ve zarif yapısıyla orta okul, onun karşısında Şehit Kemal okulu gözüküyor. Daha yukarılarda, yüksek bir tepenin üstünde ?Kubilay Abidesi? boy atmaktadır. Kubilay okulu önünde güzelce bir parkı bulunan halkevi pembe badanası ön tarafındaki havuzu ile biraz gözü okşuyor. Evin genişçe bir salonu var. Bir halk kahvehanesi haline konmuş olan bu salon, halkın sık ve kolay toplanmasına epeyce hizmet edebilir. Şimdiye kadar iyi gitmediği anlaşılan halkevi işlerinin, yeni halkevi reisi ve kültür ailesinin iyi bir elemanı bay Hüseyin´in elinde kımıldamaya başladığı söyleniyor. Gerçekten bu arkadaşla konuşanlar, onun çalışma iştiyakından memnunluk duymuşlardır.

MENEMEN EKONOMİSİ

Menemen, ekonomik bakımdan çok istikbali olan bir kazamızdır. Şehrin hemen ilerisinde tesis edilen su tevzi kanalları Menemen ovasına sulama işlerinde büyük şeyler vaat etmektedir. Ancak bu işlere az çok vakıf bazı kimseler gerek Emiralem´deki regülatör tesislerinden şikayet etmekte ve yazın asıl sulama işlerinden hakkı ile faydalanılacağı zamanlarda beğenilenin yapılamadığını ve milyonla masrafa rağmen arzu edilen sonuca kavuşulamadığı kanaatindedir. Menemen, yalnız nefis yoğurdu ile değil, üzümü, tütünü, zeytini, pamuğu, her türlü hububatı ile de bir iktisadi önem taşır.

Cumhuriyet Halk Partisi´nin Menemen Başkanı Ahmet Karadayı ile bu şirin Gediz kasabasının durumu üzerinde konuştum. Aldığım malumata göre kazada hemen herkes az çok geçimini sağlayabiliyor. Dar manası ile aç adam yoktur. Amma halkın giyinişi yalnız sade değil, çoğunlukla yoksulcadır. Ev kiraları 8-10 lira arasındadır. Ancak ev bulmak müşkül (zor)´dur. Beş nüfuslu bir aile ayda 80-100 lira ile geçinebilir. Amma bu parayı kolay kolay elde edemez. Toprak münbit (bereketli) ve muhsuldar (verimli)´dir. Fakat ekim ve istihsal işleri iptidailikten (ilkellik) kurtulamamıştır. Güzelim bir zeytin bahçesine gelişi güzel bağ dikilmiş olduğunu görürsünüz. Bahçeler iyi sürülmemiş, iyi ayıklanmamıştır. Çok zengin ve çok toprak sahibi olanlar arasında da işe dört elle sarılmayanlar var.

Servet, daha çok mahdut (belirli) ellerde toplanmıştır. Bütün bunlara rağmen halk umumiyetle çalışkan, sabırlı ve azimkardır. Gece yarısından itibaren İzmir´e hayvan sırtlarında sebze götüren yaya adamlara yol boyunca rastlanır. Tarlalarda günde on saat çalışanlar çokluktadır. Hemen hiç kimsede israf, lüks merakı yoktur. Herkes kendi halinde işinde gücündedir. Öyle ki dedikodu, hani şu büyük şehirlerde yakamızı silktiğimiz o sari (kötü) hastalık,  buralara  uğramamış  sanırsınız.  Kahvehaneler basit amma temizcedir. Kahve sohbetleri bilhassa geceleri dostluk havası içinde uzun saatler devam eder. Menemen´de diğer kazalar gibi elektrik tesisatı kusurludur. Yolların düzensizliğinde ve elektrik işlerinin intizamsızlığında (karışıklık) yalnız belediyeye yüklenmek insafsızlık olacaktır. 

Menemen´in tam manasıyla halktan yetişmiş sevimli bir Belediye Başkanı vardır. Muhittin Çiftçi, yakasından hiç eksik etmediği zarif bir çiçek ve dudaklarını süsleyen tebessümüyle Menemenliler tarafından sevilmiş bir zattır. Ancak bugünkü Menemen´i geliştirmek ve güzelleştirmek isteyenler harp yıllarının doğurduğu bin bir müşkülü (zorluk) henüz yenememişlerdir. Esasen bu şimdilik imkan dahilinde de görünmemektedir. Bugünkü hali ile insana şehirden ziyade köy hissi veren bu şirin, bu zengin olmağa namzet (aday) kasabamızı daha güzel ve daha bayındır görmek istiyoruz. Son birkaç yılda bazı faydalı işler yapılmıştır. Başta yeni orta okul binası olmak üzere yeni yapılmış binalar bu meydandadır. Menemen münevverlerini (aydın kimseler) ve halkını toplu bir halde akşamleyin halk evinde gördüm. Çalışması derecesinde toplanmasını, tartışmalar yapmasını bilen geniş ve aydın bir zümrenin mevcudiyeti iftihara layıktır. Başta adliyeci ve mülkiyeciler olmak üzere münevver halkın, öğretmenlerin milli ve iktisadi konulardaki isabetli görüşlerindeki olgunluğa imrendiğimi de hemen kaydetmeliyim.?

MENEMEN´DE DEMOKRAT PARTİ KURULDU (14 Mart 1946) : 9 Eylül 1923´te "Halk Fırkası" adıyla kurulan Cumhuriyet Halk Partisi´nin tek parti iktidarına alternatif olarak 1946 yılında ortaya çıkan Demokrat Parti Menemen´de de kuruldu. Partinin müteşebbis heyeti Şükrü Akdoğan (Noter), Emin İkizer (Dava Vekili), Bedri Onat (Tüccar), Lütfü İlman (Dava Vekili), Tevfik Levent (Tüccar) ve Ziya Tunca (Saatçı)´dan oluşuyor.

HASİBE ÖĞRETMEN MENEMEN´İ AĞLATTI (15 Mart 1946) : Menemen´in sevilen  öğretmenlerinden Hasibe Doranlı´nın doğum yaptıktan sonra fazla kan kaybına uğraması sonucu ölmesi büyük üzüntü yarattı. Genç öğretmen, son günlerini doldurmuş ve bir ebenin nezareti (bakım) altında önceki akşam bütün ailesinin sevinçle beklediği doğumunu yapmıştır. Ancak çocuk dünyaya geldikten sonra kan kaybı meydana gelmiş, İzmir´e nakli ve doktor müdahalesi icap etmiştir. Fakat İzmir´e nakli sırasında fazlaca kan kaybeden talihsiz öğretmen Memleket Hastahanesine geldikten sonra hayatını kaybetmiştir. Çocuğu sağ ve sağlıklıdır. Ölümü Menemen´de büyük üzüntü yaratan öğretmenin cenazesi dün öğretmen arkadaşlarının kollarında toprağa verilmiştir.

MENEMEN EKİNLERİNDE HASTALIK (23 Mart 1946) : Menemen´de dikilen ekinlerde Zabrus haşeresinin zarar yaptığı anlaşıldı. Buna karşılık Bornova Ziraat Mücadele İstasyonunun tavsiye edeceği tedbirler alınacaktır.

1946 - İLK ORTAOKUL ÖĞRENCİLERİNİN YÜRÜYÜŞÜ : 23 Eylül 1944 tarihinde eğitime açılan Menemen Ortaokulu ilk öğrencilerinin bir bayram sonrası okullarına dönüşü.

MENEMEN´DE SU ÜCRETİ (10 Nisan 1946) : Menemen Belediyesi 1946 yılı su tarifesini 15 kuruştan onaylandı.

MENEMEN´E EKMEKLİK BUĞDAY (24 Mayıs 1946) : Menemen köylerinin ekmeklik ihtiyacı için toprak ofisi İzmir şubesinden 50 ton hububat tahsis edildi.

MENEMEN´DE BELEDİYE BAŞKANLIĞI SEÇİMİ (27 Mayıs 1946) : İzmir´in diğer kazalarında olduğu gibi Menemen´de de 1946 Belediye Başkanlığı seçimi büyük sükunet içinde yapıldı. Menemenlilerin % 58 oranla düşük olarak katıldığı seçimde 5425 seçmenden 3087´si reylerini kullandı. Seçim sonuçlarının birkaç gün içinde açıklanması bekleniyor.

MENEMEN BELEDİYE BAŞKANI (3 Haziran 1946) : Geçen hafta yapılan Belediye Başkanlığı seçimlerinde Menemen Belediye Başkanlığı seçimini CHP adayı İdris Tınaz´ın kazandığı kesinleşti.

HER KAZAYA BİR ANTRENÖR (19 Haziran 1946) : İzmir Spor Bölgesi kazalardaki sporcu gençlerle meşgul olacak antrenörler seçmiştir. Bu antrenörlerden biri olan Emin Abalı da Menemen´e memur olarak görevlendirilmiştir.