1941 YILINDA MENEMEN (OCAK - AĞUSTOS)

ÖZETLE : Menemen´de 1941 yılının 8 aylık döneminde yaşananlar oldukça hareketlidir. 2. Dünya Savaşı´nın tüm hızıyla sürdüğü ?Kıtlık? yıllarında yokluğun yanında sel felaketleri ve depremler de eksik olmazken, Menemen Ovası´nı tümüyle sulayacak su şebekesinin hizmete girmesi, çiftçiye traktör desteğinin sağlanması, tarımda ürün rekoltelerinin artması sevindirici gelişmeler olmuştur.

 Bu haftaki yazımda diğer konu başlıklarımız ve 1940 yılında Menemen´de yaşananlar: 

SULAR ÇEKİLİYOR (1 Ocak 1941) :  Havaların müsait gitmesi üzerine Menemen ve Manisa ovasında sular çekilmektedir. Suların yatışması gayet süratli olduğundan bir, iki gün içinde normal vaziyetin avdeti (geri dönüş) muhakkak gibidir. Manisa istikametinden tecrübe mahiyetinde bir tren Menemen´e tahrik (hareket) edilmiş ve tren İzmir´e kadar gelmiştir. Bu itibarla tren seferleri eski şekline avdet eylemiş sayılabilir. Menemen ile Emiralem demiryolu şosesi (yol) üzerindeki sular tamamı ile çekilmiştir. Menemen kazasının alçak yerinde bulunan sular da çekilmiştir. Menemen´deki su seddinin yarılan kısmı civarına getirilen bir kayık vasıtası ile bir müddet için ulaşımı kesilen Çavuş ve Kesik köylerine sandalla gidip gelmek mümkün olmuştur.

Köylerin ihtiyaçları vaktinde temin edilmektedir. Ancak eski mecrasına doğru akmakta bulunan sular henüz çekilmediği için Menemen´in ova köylerinden bazıları ile henüz irtibat temin edilememiştir. Bilhassa Maltepe, Süzbeyli ve Tuzçullu köyü tamamen sularla mahsur vaziyette olduğundan dört günden beri hiç bir haber alınamamıştır. Tuzla şosesinin eski Gediz mecrasına isabet eden 75 metrelik kısmını sular götürdüğü gibi bu kısım üzerindeki köylerle bilhassa Kaklıç köyü ile muvasalayı ancak bir kayık temin eylemektedir.

BELEDİYE İLANI (19 Ocak 1941) :  Yeni Asır gazetesine verilen bir ilanda, Menemen Belediyesi Tenvirat (Aydınlatma) dairesinin ihtiyacı olan 8 bin kilo Mazot, 1200 kilo ince makina yağı, 800 kilo kalın makina yağı ve 100 kilo beyaz gaz mübayaası (satın alma) için 14 Ocak 1941 tarihinden itibaren 15 gün süreyle açık eksiltme ihalesi düzenleneceği bildirilmektedir. İhalenin 29 Ocak 1941 Çarşamba günü saat 15.00´de yapılacağı, işin muhammen  (tahmini) kıymetinin 1754 lira olduğu da ayrıca açıklamada yer almaktadır. (Bu ilan ile Menemen´de elektrik ile aydınlanmanın devam ettiğini anlamak mümkündür)

2. DÜNYA SAVAŞI VE KITLIK YILLARI (15 Şubat 1941) : 

 KAHVELERİ OLDUĞU HALDE SATMAYAN ÜÇ BAKKAL 25´ER LİRA PARA CEZASI VE BİR HAFTA DÜKKAN KAPATMA CEZASINA ÇARPTIRILDI...

 2. Dünya Savaşı nedeniyle kıtlığın, açlığın ve yoksulluğun en üst seviyede yaşandığı Menemen´de Esatpaşa Mahallesinde oturan bakkal B.S. ve ortağı M.İ. ile aynı yerde bakkallık eden M.U.´nun dükkanlarında çekirdek kahve bulunduğu halde müşterilerine satmadığı şikayet edilmiştir. Dükkanlarında ve evlerinde yapılan aramada B.S. ve ortağı M.İ´nin dükkanında 15 kilo, M.U.´nun dükkanında da beş buçuk kilo çekirdek kahve bulunarak zabıtaca müsadere (el konulmak) edilmiştir. Suçlular adliyeye verilerek hemen duruşmaları yapılmış, her üçünden 25´şer lira ağır para cezası alınmasına ve dükkanlarının bir hafta müddetle kapatılmasına karar verilmiştir.

 EŞEĞİN SUÇU NE? (16 Şubat 1941) :  İlginç bir olay... Menemen´in Hisarlık köyünde Mustafa oğlu İsmail Arıcı ile Salim Kançiçeği, eski bir husumet yüzünden aynı köyden Mustafa oğlu Ahmet Parlak´ın eşeğini boynundan kesmek suretiyle telef ettiklerinden yakalanmışlardır.

 MENEMEN VE ÇEVRESİNDE ZELZELE (DEPREM) (20 Şubat 1941) :  Önceki gece saat 01.00´de Menemen ve çevresinde çok şiddetli bir zelzele meydana geldi. 20 saniye kadar süren zelzele insanların yataklarından fırlayarak bahçelere çıkmasına sebep olmuştur. İzmir´de sismograf aleti mevcut olmadığı için zelzelenin şiddetini tesbit etmek mümkün olmamıştır.

 MENEMEN´İN ULUCAK KÖYÜNDE AĞAÇ BAYRAMI (16 Nisan 1941) :  Menemen´in ağaçtan mahrum Ulucak Köyünde Kaymakam Ruhi Çalışlar´ın başkanlığında, ilçenin bütün memurları da dahil olduğu halde Orman Bölge Şefi Cemal Kuttan´ın hazırladığı program dairesinde, köylülerin ve mektep çocuklarının iştirakiyle ağaç bayramı yapılmıştır. Köy meydanına, yol kenarlarına ve evlerin önlerine beş yüzden fazla fidan dikilmiştir. Köylülere ağaç ve orman sevgisi hakkında Cemal Kuttan tarafından öğütler verilmiş, çocuklardan birkaçı da ağaç sevgisi hakkında şiirler söylemişlerdir. Kaymakam´ın bir konuşması da bayrama nihayet (son) vermiştir.

ÇİFTÇİYE TRAKTÖR DESTEĞİ (18 Nisan 1941) :  Ziraat Vekaleti (teşkilat) tarafından vilayetimizde seylap´tan (taşkınlık) zarar gören çiftçilere yardım olmak üzere gönderilecek olan beş traktörden ikisi Menemen´e getirilmiştir. Traktörleri görmek ve lüzumlu tedbirleri almak üzere Vilayet Ziraat Müdürü Refet Diker, beraberinde Bornova Ziraat Mektebi Müdürü Avni Tunaboylu olduğu halde Menemen´e gitmiştir. Ege mıntıkası istihsal (üretim) hayatında büyük faydaları görülecek olan bu traktörlerden diğerlerinin de peyderpey gönderileceği bildirilmiştir.

İZMİR VALİSİ MENEMEN´DE (30 Nisan 1941) :  İzmir Valisi Fuat Tuksal, yanında vilayet Ziraat Müdürü Refet Diker ve Ziraat Müfettişi Selim Erkmen olduğu halde Menemen´e gelmiş, kazanın zirai durumu ve Ziraat Vekalet´inden gönderilen traktörlerin su baskınından zarar gören araziyi sürme vaziyeti üzerinde tetkiklerde bulunmuştur.

MENEMENLİ MAHKUMA İDAM CEZASI (16 Mayıs 1941) :  Menemen´in Helvacı köyünde eski bir husumet yüzünden A.Y.´yi yolda pusu kurarak taammüden (bilerek, isteyerek) öldüren M.U.´nun İzmir Ağır Ceza Mahkemesindeki duruşması nihayetlenmiş ve Türk Ceza Kanunu´nun 450´nci maddesinin 4´üncü fıkrasına uyularak ölüm cezasına mahkum edilmiştir. Reisin kararı tefhim (yüze karşı okumak) etmesi üzerine suçlu soğukkanlılıkla hareket etmiş ve jandarmaların nezaretinde ceza evine gönderilmiştir.

MENEMEN´DEN BORSAYA İLK ARPA MAHSULÜ (22 Mayıs 1941) :  1941 yılının yeni mahsul arpası İzmir borsasına Menemen´den getirildi. Menemen´in Ulucak köyünden rençber Hasan Candemir tarafından yetiştirilen ve 8 çuval olarak borsaya getirilen bu ilk ürün simsar (komisyoncu) Mustafa Çömezoğlu tarafından satılmıştır. Bu münasebetle her yıl ve her yeni mahsulde olduğu gibi arpa numunesinin (örnek) teşhir edildiği masa bayraklarla süslenmiştir. Mahsul sekiz muhtelif alıcı tarafından birer çuval olarak ve kilosu yedi buçuk kuruş üzerinden mübayaa (satın alma) edilmiştir.  Mahsulü  yetiştirmek hususundaki gayretinden dolayı Hasan Candemir borsa idare heyetince mükafatlandırılmış ve takdirle karşılanmıştır.

MENEMEN´DE KÖYLÜYE AŞILI ZEYTİN FİDANI (24 Mayıs 1941) :  Menemen kazası dahilinde son bir ay zarfında üç bin zeytin ağacı aşılanmıştır. Bu ağaçlar, köylümüze tevzi (paylaştırmak) edilecektir.

MENEMEN´İN YENİ KAYMAKAMI NİYAZİ DALOKAY OLDU (13 Temmuz 1941) : Bir süredir boş olan Menemen Kaymakamlığı´na yeni atama yapıldı. Halen Sarıkamış Kaymakamı olarak görev yapan Niyazi Dalokay´ın Menemen Kaymakamlığı görevine tayin edildiği bildirildi. Yeni kaymakam Dalokay´ın yakında yeni görevine başlaması Menemenliler arasında heyecanla beklenmektedir.

MENEMEN OVASI SULAMA ŞEBEKESİ MERASİMLE AÇILIYOR (26 Temmuz 1941) :  Merasimde İzmir Valisi ve hususi bir otorayla Menemen´e gidecek olan misafirlerle kalabalık bir halk kitlesi bulunacaktır. Cumhuriyet hükümetinin Türk Mühendis ve işçisiyle vücuda (var etmek) getirdiği bu eser 18000 hektar araziyi sulamaktadır. Tesisat bazı sebepler yüzünden henüz tamamı ile ikmal (tamamlamak) edilmediğinden şimdilik muvakkat (geçici) tesisatla su temin edilmektedir. Emiralem boğazında kurulan regülatör, suyun nazımı (düzenleme, kontrol) vazifesini görmektedir.

Menemen ovası sulama şebekesi, regülatörden itibaren 11 kilometre uzunluğunda ana kanaldan akmakta ve buradaki sular Menemen civarındaki taksim yerine dökülmektedir. Bu, taksim yerinde sular üç ikinci derece, üç üçüncü derece kanallar vasıtasıyla ayrılmaktadır. Üç ikinci derece kanaldan üç sulama şebekesi tesis edilmiştir. Bunlardan birincisi Kesikköy ikinci derece sulama kanalı şebekesi,  ikincisi Seyrekköy ikinci derece sulama kanalı şebekesi, üçüncüsü de Ulucak ikinci derece sulama  kanalı  projesidir. Bu ikinci derece sulama kanallarından su alma yerleri (prizler) vasıtasıyle  üçüncü  derece  sulama kanallarına verilmektedir. Bu şekilde taksim edilerek kurulan tesisatla bütün Menemen ovası tamamen sulanmaktadır. Tesisatın suları yazın büyük Marmara gölünden (Manisa, Salihli)  temin olunacaktır. Gölün suları kışın Gediz´den akıtılmak sureti ile biriktirilecektir. Sarfiyat saniyede 8 metre mikabıdır. Aradaki fark Marmara gölüne kışın biriktirilen su ile kapatılacaktır.

Vücuda getirilen bu mühim tesisatla, Menemen ovası tamamen sulanabileceği gibi aynı zamanda Manisa, Salihli ve Turgutlu ovaları da sulanacaktır. Tesisatın kurulmasından bilhassa pamuk müstahsillerimiz azami surette faydalanacaklardır.

MENEMEN OVASI SULAMA ŞEBEKESİ AÇILDI (27 Temmuz 1941) : ?Şimdilik 10 bin hektar araziye su veriliyor. Toprak kıymetleri hemen arttı? : 170.000 dekar araziyi sulamaya başlayan Menemen ovası sulama şebekesi merasimle açıldı. Merasimde İzmir Valisi Fuat Tuksal, mebuslarımız (milletvekili), Müstahkem Mevki Komutanı Tümgeneral Hakkı Akoğuz, Hava Tuğgenerali Şefik Çakmak, Nafia Vekalet Su İşleri Reisi Salahaddin Büke, İzmir´den hususi otolarıyla ve Manisa´dan otobüslerle gelen davetliler, Menemen Kaymakamı ve çok kalabalık bir halk kitlesi hazır bulunmuştur. Merasim, Menemen´in biraz ilerisinde taksim havuzu başında yapılmıştır.

İLK NUTUKLAR : Sular İdaresi Üçüncü Şube Müdürü´nün tesisatın kurulmasındaki gayeyi ifade eden nutkundan sonra, Menemenliler adına hitabede bulunan Bedri Onat, Menemen´e hayat verecek olan bu eseri kuran Cumhuriyet idaresine ve bu işte cansiperane (canını vererek)  çalışan Türk mühendis ve işçisine minnet ve teşekkürlerini ifade etmiştir.

VALİNİN NUTKU: Bedri Onat´ın nutkundan sonra İzmir Valisi Fuat Tuksal sözü alarak şöyle seslenmiştir : ?Menemen ovası sulama tesisatının açılma merasiminde bulunmakla sevinç içindeyiz. Bize güzel, yeni, feyizli (verimli) ve kalıcı bir eser kazandıran cumhuriyet idaresinin yeni bir muvaffakıyetine (başarı) şahit olmuş bulunuyoruz. Bu şebekenin açılması şerefinin bana tevcih (rast gelmek) etmesinden dolayı sevinç içindeyim. Cumhuriyet idaresine takaddum (öncelik) eden devrelerde memleketin tabii kaynakları olan sular, köylülerimizi vukua gelen seylaplar dolayısıyla zirai ve iktisadi sahalarda zaman zaman zarar ediyordu. Suları müsbet bir programla çiftçinin ve halkın istifadesine arzeden cumhuriyet idaresine, başta milli şefimiz olduğu halde büyüklerimize şükranlarımızı beyan ederiz. Su işlerinde yerleşik bir program dahilinde her sene feyizli eserler vücuda getiren cumhuriyet hükümetimize ve bu eserlerin tahakkukunda etken olan Nafia vekili Ali Fuat Cebesoy´a ve bu işi tahakkuk ettiren sular idaresine, fen adamlarına, aynı zamanda bu hayırlı eserin vücuda getirilmesi işini alan ve başaran arkadaşlara teşekkürlerimi beyan etmeği bir ödev addederim.?

SULAR AKMAĞA BAŞLADI : Müteakiben valimiz ?Menemen sulama şebekesi tesisatını, bütün yurdumuz için ve çiftçilerimiz için hayırlı olmasını dileyerek açtığını beyan ederim? demiş ve kurdelayı kesmiştir. Taksim havuzundaki bölmeler de açılmış ve sular ovaya uzanan kanallara akmağa başlamıştır.

 GÖÇMENLERE ÖKÜZ VERİLİYOR (2 Ağustos 1941) :  Bergama´dan mübayaa (satın alma) edilen 160 çift öküz´ün bir kısmının Menemen´deki göçmenlere dağıtımına başlandı.