1940 YILINDA MENEMEN (TEMMUZ - ARALIK)

ÖZETLE: Menemen´de 1940 yılının 2. dönemine ait en önemli olay, yılın son günlerinde yaşanan sel felaketidir. Günlerce bardaktan boşanırcasına yağan yağmurun Gediz Nehri´ni şişirmesi ve ardından bentlerin yıkılması Menemen´i ve birçok köyünü sular altında bırakmıştır. Birçok köyde mahsur kalan köylüler ve yüzlerce büyük ve küçükbaş hayvan İzmir´den vilayetçe gönderilen büyük kayıklarla kurtarılmıştır.

Bu haftaki yazımda diğer konu başlıklarımız ve 1940 yılında Menemen´de yaşananlar:

MENEMEN´DE ÜZÜM REKOLTESİ (1 Ağustos 1940) :  Menemen bağları bu sene maalesef çok zayiata (kayıp) uğramış bulunmaktadır. Geçen senekine nazaran zayiat nispeti beşte dörde baliğ (ulaşmak) olmaktadır. Geçen yıl Menemen, Foça ile beraber beş bin tondan fazla mahsul vermişti. Bu yıl Foça kısmının bağlarından bin ton üzüm alınabilecektir.

 MENEMEN´DE MAHSULLER YAĞAN YAĞMURLA BİRLİKTE ISLANDI (6 Eylül 1940) :  Son yağan yağmurlardan sonra Menemen´in Aliağa Nahiyesi´nde 10 bin kilo tütün, Helvacı köyünde 2000 kilo üzüm sergilerde ıslanmıştır. Foça´da ise 70 bin kilo üzüm sergilerde ıslanmış ve evsafını (niteliğini) kısmen kaybetmiştir.

 MENEMEN´İN NÜFUSU (25 Ekim 1940) :  İzmir ve Menemen´de yapılan 1940 nüfus sayımının sonuçları belli olmuştur. Buna göre Menemen´in nüfusu 17082 kadın ve 20986 erkek olmak üzere toplam 38068 kişidir. Bu rakama köyler de dahildir. İzmir´in nüfusu ise 116869´u kadın, 125494´ü erkek olmak üzere toplam 242363 kişidir.

MENEMEN´DE ÜRETİCİ SAYISI (19 Ekim 1940) : Yayınlanan bir yazıya göre 1940 yılında Menemen Üzüm ve Pamuk kooperatifine üye olan ortak üretici sayısı 521 olarak gösterilmektedir.

 ŞAZİYE ÖĞRETMEN´İN TAYİNİ (1 Aralık 1940) :  Menemen´in Kubilay İlkokulu öğretmeni Şaziye Sümerkan Ankara Vilayeti´ne tayin edilmiştir.

 MENEMEN´İN YENİ SU TESİSATI (17 Aralık 1940) :  Menemen´in yeni içme suyu tesisatının kat´i (kesin) kabul muamelesini yapmak üzere Belediyeler Bankası´nın bir heyeti, Ankara´dan İzmir´e gelmiştir. Heyet Sıhhat Müdürü Dr. Cevdet Saracoğlu ile beraber Menemen´e gelerek tesisatı tetkike (kontrol) başlamıştır.

MENEMEN´İN İÇME SUYU (18 Aralık 1940)  :  Menemen´e getirilen içme suyunun kat´i muamelesi, belediyeler bankasını temsil eden bir heyet tarafından mahallinde yapılmıştır. Menemen bu suretle mükemmel bir içme suyuna kavuşmuştur. Bu uğurda çalışanlar tebrik edilmiştir.

MENEMEN´DE TREN GARDÖFREN´Ü (TREN TEŞKİL GÖREVLİSİ) EZDİ (27 Aralık 1940) :  Menemen Tren İstasyonu´nda feci bir tren kazası oldu. 1171 sayılı katarın Menemen İstasyonundan hareketi esnasında gardöfren Osman Torunay trene atlamak istemiş, düşerek bir ayağı vagonun tekerlekleri altında ezilmiştir. Ağır surette yaralanan gardöfren, derhal İzmir Memleket hastanesinde tedavi altına alınmıştır.

MENEMEN´DE SU BASKINI FELAKETİ (29 Aralık 1940) :

 ?MENEMEN MERKEZİNİ SU BASTI? ?VALİ MENEMEN´DE? ?KÖPRÜLER, ŞOSELER YIKILDI? ?KESİK VE MUSABEYKÖY HALKI ÇAVUŞ KÖYÜNE NAKLEDİLİYOR?

Gazete başlıkları böyle. İki günden beri ova köylerinden Menemen´e gelen haberler hiç de hoşa gidecek vaziyette değildir. Bilhassa bugün resmi ağızlardan da tevsiki kabil olan (kesinlik kazanan) fena haberler alınmıştır. Bir aydan beri fasılalarla (aralıklarla) ve bir haftadan beri durmadan devam eden yağmurlar, nihayet korkulan neticeyi vermiştir. Menemen ile birlikte Bergama ve Manisa ovaları tamamen sularla kaplıdır. Dağlardan inen suların kalınlığının beş, altı metreyi bulduğu da söylenmektedir. Şu anda Menemen ve Bergama´da kaza kaymakamları ve jandarma kumandanları vazife başındadır. Her an imdat vasıtaları harekete hazır bulundurulmaktadır. Vaziyetin bu kadar kötü olmasına rağmen insanca zayiat olmayışı büyük bir teselli noktasıdır. Menemen Kaymakamlığı vilayet makamına gönderdiği bir telgrafta vaziyeti şöyle bildirmiştir:

 ?Menemen´den köylerine gitmek bir hayli müşkül (zor). Bazı köylere gitmek ise imkansız. Bununla beraber Menemen Kaymakamı ve Jandarma Kumandanı, köy köy dolaşarak her saat başı değişen vaziyeti kontrolde büyük bir titizlik gösteriyorlar. Bu noktaya işaret etmeyi bilhassa lüzumlu buluyorum. Gediz, Menemen mıntıkasında çok coşkun bir surette akmakta devam ederken Kesikköy kanalına işaret eylemek de lazımdır. Bu kanal, feyezanın (taşkın) mecrası ve artması hususunda büyük tesirler  yapmıştır. Kanalın büyük bir kısmı harap olmuş, sular etrafa kudurmuşçasına saldırmıştır. Azgın sular arasından geçmeye çalışan bir kaptı kaçtı (20 kişi yolcu taşıyan ilk otobüs türlerinden biri) yolcularıyla birlikte sulara gömülmüş ve sular tarafından biraz sürüklenmiştir. Yolcular kurtarılarak Menemen´e getirilmiştir. Kaptı kaçtı halen burada kalmış bulunuyor. Bir başka kamyon da sular arasında sıkışıp kalmıştır.?

BİR ŞAYİA (Dedikodu) : Menemen´de ağızdan ağıza bir şayia dolaşıyor. Güya ova köylerinden biri civarında su baskınına uğrayan bir koyun sürüsü, iki çobanıyla birlikte sular tarafından götürülmüş imiş. Selahiyettar (Yetkili) makamlar bu haberin doğru olmadığını, hayvanatın dağlara ve mazbut (korunaklı yer) yerlere çekildiğini teyit etmişlerdir. Tek insan ve tek hayvan zayi (kayıp) olmamıştır. Bu itibarla çıkarılacak şayialara karşı dikkatli bulunmak lazımdır. Bununla beraber bir sürü, Bergama ovasında sularla mahzur (mahsur) kalmış ve yetişilerek kurtarılmıştır. Değirmendere köyü altından geçen ana kanalı sular yardığı için vaziyetin vahametini muhafaza ettiği de muhakkaktır. Sular, tufan korkulukları üzerinden aşarak ana kanal içerisine dolmuştur.

 MUSABEY KÖYÜNDE : Alınan habere göre Çavuş köyü emin sayılan köyler arasındadır. Fakat Musabey Köyü çok emin değildir. Nitekim Musabeyli köyünde üç ev sular altında kalmış ve bu evler tahliye edilerek efradı başka evlere nakledilmiştir. Kesikköy ve Musabey köyleri suların çok yakın tehlikesine girdiğinden Menemen Kaymakamı´nın yerinde aldığı tedbirlerle bu köylerin halkı, nispeten uzak olan Çavuş köyüne misafir edilmişlerdir.

MENEMEN MERKEZİ TEHLİKEDE : Halen Gediz suları saatte dört beş santim yükselmekte devam ediyor. Şimdi Menemen kazası merkezi de tehlikeye düşmüş bulunuyor. Menemen kasabasının münhat (alçak) ve mahdut (sınırlı) bir kısmı sular altında kalması üzerine İzmir Valisi Fuat Tuksal, buraya gelmiş ve dört kayık da getirilmiştir. Bu civardaki evler valimizin nezareti ve direktifleri altında tahliye edilmiştir.

Menemen´de sular arttığından daha bazı evlerin tahliyesi de mümkündür. Kazamızın en ziyade su basma tehlikesi mevcut bulunan Musabey Köyü´nde icap eden tedbirler alınmıştır. Bu köyün tahliyesine başlanmıştır.

 TRENLERİN VAZİYETİ : Menemen -?Muradiye istasyonları arasında sular  hat boyunu bir hayli aşmıştır. Gündüz sular hattan 160 santimetre üzerinden aşarken, akşam üzeri 222 santimetreye kadar yükselmiştir. Bu nedenle de Ankara ve Haydarpaşa trenleri İzmir´e gelememiştir. 

İLK CUMHURİYET MEYDANIMIZ :

9 Eylül 1922´de Yunan işgalinin sona ermesinin ardından özgürlüğüne kavuşan Menemen, Türkiye Cumhuriyeti´nin de kurulmasıyla birlikte milli günlerini yukarıda gördüğünüz meydanda kutlamaya başlar. Menemen Belediyesi´nin tam karşısına düşen bu meydana ?Cumhuriyet Meydanı? adı verilir. 1923´den 1973 yılına kadar bu meydanda yüzlerce tören yapılmıştır. 1973 yılında şimdiki hükümet binasının tam karşısına yeni Atatürk Anıtı´nın yapılmasının ardından oluşan meydana da ?Cumhuriyet Meydanı? adı verilmiş ve tüm bayram törenleri burada kutlanmaya başlanmıştır. Fotoğraf 1940 yılındaki bir bayram törenini yansıtmaktadır.